|
Druga wojna światowa
Tuż przed wybuchem II wojny światowej, na Śląsku, a szczególnie w Knurowie
nasilały się incydenty graniczne. Dla ochrony odcinków granicznych powołano
10 sierpnia Ochotnicze Oddziały Powstańcze. Granicy na odcinku knurowskim -
od Wilczej do Knurowa bronił II batalion, zaś od Knurowa do Przyszowic VII
batalion. W skład tych oddziałów wchodzili powstańcy oraz młodzież powstańcza
i harcerska. Oddziały te zostały ulokowane na terenie knurowskiej kopalni i
miały za zadanie strzec odcinka granicznego na linii Szywałd-Krywałd-Wilcza
(zobacz Plan miasta).
Noc z 31 sierpnia na 1 września
1939 roku była wyjątkowo spokojna. Jednak pomimo pozornego spokoju dała początek
najkrwawszej wojnie w dziejach ludzkości. Na odcinku Knurów-Krywałd-Szczygłowice
doszło do krwawych walk, gdzie bohatersko bronił się II batalion pod dowództwem
Teofia Bieli. Na odcinku Wilcza-Szczygłowice-Krywałd-Knurów-Gierałtowice-Przyszowice
w wyniku krwawych walk w pierwszym dniu wojny poległo 40 powstańców. Po przełamaniu
słabego, aczkolwiek bohaterskiego oporu na granicy od strony Nieborowic, Gierałtowic
i Szywałdu dnia 1 września 1939 roku do Knurowa wkroczyły oddziały
hitlerowskie. Jeszcze rano część mieszkańców uciekła w kierunku
Orzesze-Bełk.
W pierwszych dniach września dokonano aresztowań powstańców,
harcerzy i działaczy międzynarodowych. Zaczęto niszczyć wszystko co polskie.
Zburzono m.in. pomnik powstańców śląskich przy ul. Dworcowej. Czynu tego
pod lufami karabinów musieli dokonać sami powstańcy. Kazano nawet wyrwać z
korzeniami lipę pod budynkiem kopalni, gdyż symbolizowała ona datę
odzyskania niepodległości i przyłączenie Knurowa do Polski. Tak rozpoczęły
się ponad pięcioletnie rządy hitlerowskich okupantów.
W lasach między
Krywałdem, Nieborowicami a Pilchowicami hitlerowcy zlokalizowali pierwszy obóz
koncentracyjny w Polsce. W tym obozie poniósł śmierć ks. Władysław Robota,
działacz narodowy, były proboszcz gierałtowickiej i knurowskiej parafii.
Zaraz po zajęciu Knurowa przez Wermacht, jego oddziały specjalne zabezpieczyły
zakłady pracy. Ponieważ węgiel stanowił dla III Rzeszy jeden z podstawowych
surowców strategicznych, stąd stawiano wobec górnośląskich kopalń, w tym
knurowskiej, zadania zwiększania do maksimum jego wydobycia. Dla sprostania
tego zadania niemieckie kierownictwo knurowskiej kopalni postanowiło ją
zmodernizować. Udało się przebudować kopalnianą bocznicę kolejową oraz
zmodernizowano wodociąg z Bełku, wymieniając m.in. rury drewniane na rury
stalowe. W zakładach "Lignoza" produkcja amoniaku została wznowiona
w październiku 1939 r. Jednak w okresie okupacji hitlerowskiej podstawową
produkcją krywałdziej "Lignozy" były górnicze środki strzałowe.
Mimo ciągłych represji, w czasie okupacji na terenie Knurowa działało kilka
organizacji podziemnych, m.in. Polska Organizacja Powstańcza (POP), tajna
organizacja harcerska "Polska Walcząca" oraz Armia Krajowa.
Ewakuacja Niemców z Knurowa nastąpiła na 3 dni przed wkroczeniem Armii
Czerwonej, co nastąpiło 26 stycznia 1945 roku. Tego dnia, o
godzinie 15 wkroczyły do Knurowa, od strony Szywałdu i Gierałtowic, oddziały
sowieckie. Przedstawiciele formującego się samorządu poinformowali dowódcę
wkraczającego oddziału, że Knurów jest miejscowością polską. Dzięki członkom
knurowskiego ruchu oporu, nie uległy zniszczeniu knurowskie zakłady pracy.
|
